در این مقاله از سلسله مقالات شناخت افسردگی به بحث افسردگی اساسی می پردازیم. در ابتدا خلق و عاطفه تعریف می شود و سپس به نشانگان افسردگی در سنین مختلف و نهایتا درمان افسردگی را نام می بریم.
خلق به معنای حال و هوای احساسی، نافذ و پایدار فرد می باشد که بر رفتار و جهان بینی او اثر مستقیم دارد؛ اما عاطفه ( Affect) به تظاهر بیرونی این احساسات اطلاق می شود. بنا بر این از دیدن رفتار یک فرد (عاطفه ی او) پی به خلق او می بریم.
افسردگی اساسی
اختلال افسردگی اساسی بدون سابقه ای از دوره های مانیا می باشد. این دوره باید دست کم دو هفته وجود داشته باشد. فرد باید لا اقل چهار علامت از علائم زیر را نشان دهد تا بتوان این تشخیص را قرار داد:
- تغیرات اشتها و وزن ( معمولا کاهش این دو اما در نوع افسردگی غیر متعارف افزایش)
- تغیرات خواب و فعالیت ( مانند مورد یک معمولا کاهش و گاهی افزایش آن)
- فقدان انرژی
- احساس گناه
- مشکل در تفکر و تصمیم گیری
- افکار عود کننده ی مرگ یا خودکشی
شیوع
اختلالات خلقی معمولا اختلالات شایعی هستند در یک مطالعه ی همه گیر شناسی جدید اختلال افسردگی اساسی در بین اختلالات روان پزشکی بالا ترین شیوع در طول عمر (۱۷ درصد) را دارد. شیوع این اختلال آن قدر زیاد می باشد که از آن به عنوان سرماخوردگی روانی یاد می شود.
اختلال افسردگی اساسی در زنان دو برابر بیشتر از مردان می باشد که می توان علت های متفاوتی را برای این موضوع یافت؛ مانند: تفاوت های هورمونی، اثرات زایمان و … میانگین سن شروع افسردگی چهل سال می باشد و حدود نیمی از افراد بیماریشان در این سن بروز می کند.
این اختلال بیشتر در افرادی دیده می شود که هیچ ارتباط بین فردی نزدیکی ندارند، طلاق گرفته اند و یا متارکه کرده اند.
بیماری های همراه
شایع ترین اختلالات همراه افسردگی عبارت اند از سوء مصرف مواد، اختلال وحشت زدگی، اختلال وسواسی-جبری و اختلال اضطراب اجتماعی.
نشانگان
بر اساس DSM 5 نشانگان افسردگی اساسی به قرار زیر می باشد:
الف) حداقل پنج تا از علایم زیر همزمان در یک دوره دو هفته ای وجود داشته باشد و نشانه تغییری در کارکرد قبلی باشد؛ حداقل یکی از علایم یا (۱) خلق افسرده باشد، یا (۲) بی علاقگی و بی لذتی.
نکته: علایمی را که به وضوح از بیماری طبی عمومی ناشی شده است و نیز هذیان ها و توهم های نا هماهنگ با خلق را منظور نکنید.
خلق افسرده در اکثر اوقات روز و تقریباً همه روزها، چه طبق گزارش خود بیمار از احساس ذهنیش (مثلاً احساس کند غمگین است، یا احساس پوچی کند(، چه طبق مشاهده دیگران (مثلاً بگویند گریان به نظر می رسد). نکته: در اطفال و نوجوانان می تواند به صورت خلق تحریک پذیر (irritable) باشد.
کاهش واضح علاقه مندی یا لذت بردن از همه یا تقریباً همه فعالیت ها، اکثر اوقات روز و تقریباً همه روزها (چه طبق گزارش خود بیمار از احساس ذهنیش، چه بنا بر مشاهدات دیگران)
کاهش چشمگیر وزن بدون اجرای برنامه (رژیم) خاصی برای لاغری، یا افزایش وزن (مثلاً تغییر وزن بدن بیش از پنج درصد در عرض یک ماه)، یا کاهش یا افزایش اشتها تقریباً همه روزها. نکته: در کودکان نرسیدن به وزن قابل انتظار را باید در نظر گرفت.
کم خوابی یا پر خوابی به طور تقریباً هر روزه.
سر آسیمگی یا کندی روانی-حرکتی در تقریباً همه روزها (برای دیگران مشهود باشد، نه اینکه فقط خود بیمار احساس ذهنی بی قراری یا کند شدن را گزارش کند.)
احساس خستگی یا از دست دادن انرژی تقریباً همه روزها.
احساس بی ارزشی یا احساس گناه مفرط یا نا متناسب (که حتی ممکن است هذیانی باشد) تقریباً هر روز (صرف ملامت نفس یا احساس گناه به خاطر بیمار بودن کافی نیست.)
کاهش قدرت تفکر یا تمرکز، یا احساس بلا تصمیمی، تقریباً هر روز (چه طبق گزارش بیمار از احساس ذهنی خود، چه بنا بر مشاهده دیگران).
افکار عود کننده درباره مرگ (نه فقط ترس از مردن)، فکر مکرر خودکشی بدون هیچ نقشه خاصی، اقدام به خودکشی، یا داشتن نقشه ای معین برای انجام خودکشی.
ب) علایم مذکور واجد ملاک های دوره مشترک نباشد.
پ) علایم از نظر بالینی رنج و عذاب چشمگیری برای بیمار ایجاد کرده باشد یا کارکرد های او را در حوزه های اجتماعی، شغلی، یا سایر حوزه های مهم زندگی مختل کرده باشد.
ت) علایم ربطی به اثرات جسمی مستقیم یک ماده (مثلاً ماده ای که مورد سوء مصرف قرار می گیرد، یا دارو) یا یک بیماری طبی عمومی (مثل کم کاری تیرویید) نداشته باشد.
ث) داغ دیدگی، توجیه بهتری برای علایم نباشد، یعنی به دنبال از دست رفتن فرد محبوب، علایم بیش از دو ماه طول کشیده باشد، یا مختل شدن واضح کارکرد ها، اشتغال ذهنی شدید با احساس بی ارزشی، فکر خودکشی، علایم روان پریشی، یا کندی روانی- حرکتی به شکل مشخص وجود داشته باشد.
نشانگان در کودک و نوجوانان
هراس از مدرسه و چسبیدن بیش از حد به والدین ممکن است علایمی از افسردگی در کودکان باشد. ضعف عملکرد تحصیلی، سوء مصرف مواد، رفتار ضد اجتماعی، ولنگاری جنسی، فرار از مدرسه و ترک خانه ممکن است علایم افسردگی در این سن باشد.
درمان
نوروفیدبک در درمان افسردگی بسیار تاثیر گذار می بشد. همچنین تحریک فرا جمجمه ای با محرک های مستقیم (tDCS) برای این اختلالات بسیار حائز اهمیت می باشد.
علاوه بر درمان های بالا دارو درمانی با داروهای SSRI ها و ثابت کننده های خلقی نیز بسیار مناسب خواهد بود.